Mam białego kota

Na początek kilka nowych słówek:
de Hund - pies
de Öpfel - jabłko
s Büsi - kot
haa - mieć
wiiss - biały
grau - szary
chlii - mały
root - czerwony
schwarz - czarny

Ich gsee en schwarze Hund. Widzę jakiegoś czarnego psa.
E schöni Frau gaat go schaffe. Jakaś piękna kobieta idzie do pracy.
Ich chauffe en roote Öpfel. Kupuję czerwone jabłko.
Ich ha e wisses Büsi. Mam białego kota.
Du häsch en graue Hund. Ty masz szarego psa.
Ir chauffed e roots Auto. Kupujecie jakiś czerwony samochód.
Ich lise e alti Ziitig. Czytam jakąś starą gazetę.
Ir händ e chliis Huus. Wy macie mały dom.

Uwagi:

• Czasownik mieć, haa, jest nieregularny. Odmienia się następująco:
• ich ha
• du häsch
• er /si / es  hät
• mir / ir / si händ
• Przymiotnik przed rodzajnikiem ma w mianowniku i bierniku nieokreślonym ma następujące końcówki:
• en wiise Hund
• e grosses Büsi
• e rooti Blueme 

A teraz pora na powtórzenie zdobytych umiejętności:

En wiisse Hund gseet e schwarzs Büsi. Jakiś biały pies widzi jakiegoś czarnego kota.
E alti Frau chaufft e roots Öpfel. Jakaś stara kobieta kupuje czerwone jabłko.
Du lisisch e alts Buech. Czytasz jakąś starą książkę.
Ich haa e nöis Auto. Mam nowy samochód.
En Maa chaufft e rooti Blueme. Jakiś mężczyzna kupuje czerwony kwiat.
Häsch du e graus Büsi? Czy ty masz szarego kota?
Näi, öises Büsi isch wiiss. Nie, nasz kot jest biały.
Du chauffsch e roots Buech. Kupujesz jakąś czerwoną książkę.

Ich gsee e schöni Frau. Widzę piękną kobietę.

Lekcja 4.2

Widzę jakieś drzewo

Braunwald

en Maa - jakiś mężczyzna
e Frau - jakaś kobieta
es Chind - jakieś dziecko
en Baum - jakieś drzewo
e Blueme - jakaś kwiat
es Zältli - jaki cukierek
läse - czytać

Du chauffsch es Zätli. Kupujesz jakiś cukierek.
Ich gsee-n-e Frau und es Mäitli. Widzę kobietę i dziewczynkę.
Er list e Zitig. On czyta jakąś książkę.
En Maa chaufft e Blueme. Mężczyzna kupuje kwiat.
Ich gsee-n-en Baum. De Baum isch gross. Widzę drzewo. Drzewo jest duże.
Am Ziischtig lisisch du e Zitig. We wtorki czytujesz gazetę.
Ich lise ge'e'rn es Buech. Chętnie czytam jakąś książkę.



Uwagi:

• Rodzajniki:
• W szwajcarskim rzeczowniki mogą być poprzedzone rodzajnikiem określonym lub nieokreślonym.
• Rodzajnik określony już poznaliśmy. Używa się go, gdy mowa o osobie lub rzeczy już znanej, "tej".
• Rodzajnika nieokreślonego używa się, gdy mowa o osobie lub rzeczy nieznanej albo nie jest istotne jakiej, "jakiejś".
• Rodzajniki niekoreślone w mianowniku (Nominativ) i bierniku (Akkusativ) mają następującą formę: en Maa, e Frau, es Chind.
• W języku polskim nie ma rodzajników, określeń "ten", "jakiś" używa się tylko dla podkreślenia, o jaki obiekt chodzi. Przy tłumaczeniu pojedynczych zdań, bez kontekstu, ciężko czasem zgadnąć, czy chodzi o przedmiot określony czy nie. Nie bardzo da się coś z tym zrobić (o ile nie chcemy tworzyć koślawych zdań po polsku).
• Czasownik läse, czytać, jest nieregularny. Odmienia się następująco:
• ich lise
• du lisisch
• er list
• mir, ir, si läsed

Na koniec powtórka. Tłumaczymy na szwajcarski:

Czytacie jakąś gazetę. Ir läsed e Zitig.
Jakaś dziewczynka kupuje cukierek. Es Mäitli chaufft es Zältli.
Mieszkam w Szwajcarii już 25 lat. Ich läbe scho föif-e-zwänzg Jaare i de Schwiiz.
Wasz samochód jest nowy. Öies Auto isch nöi.
On widzi jakiś dom. Er gseet es Huus.
Czytam tę książkę. Ich lise s Buech.

Lekcja 4.1

Pisownia i wymowa

Szwajcarski jest językiem wyłącznie mówionym. Jeśli ktoś pisze w tym języku (np. nieformalnego maila, smsa, ogłoszenie w "20 Minuten"), to zapisuje "tak, jak słyszy". Nie ma żadnej ustalonej pisowni, żadnej ortografii. We wszelkich bardziej oficjalnych sytuacjach używa się standardowego niemieckiego z dobrodziejstwem inwentarza.

Najłatwiej sobie to wyobrazić porównując dialekt z Zurychu do gwary góralskiej z Zakopanego. Urzędowy język w szkole i w gazetach, gwara na codzień.

Tworząc kurs szwajcarskiego autor musi zdecydować, w jaki sposób chce pisać w tym języku, a ustalona przez niego pisownia będzie jednocześnie zapisem wymowy. A ja, przygotowując kurs dla Polaków, mam dwie możliwości:

• Używać zapisu zbliżonego do niemieckiego. Zalety - bardziej zbliżony do tego, z czym można by się zetknąć na co dzień: Wie häisisch? Ich schaffe z Züri.
• Używać zapisu zbliżonego do polskiego, a "niemieckich literek" tylko tam, gdzie nie ma poskich odpowiedników. Zalety - łatwiejszy do przeczytania: Wie häjsisz? Ich szaffe c Cüri.

A Ty? Co byś wolisz? Która opcja bardziej Ci się podoba? Jeszcze nie jest za późno, by zmienić konwencję! Daj znać, co myślisz! Weź udział w ankiecie na blogu!

Mieszkam już 17 lat w Szwajcarii

Gryzonia

Kilka nowych słówek na początek:

am Friitig - w piątek
öie, öies, öii - wasz, wasze, wasza
chauffe - kupować
läbe - żyć
d Ziitig - gazeta
scho - już
i de Schwiiz - w Szwajcarii
sit ... Jaar - od ... lat

A teraz przykłady użycia tych słówek w zdaniach:

Isch das öie Schofföör? Czy to jest wasz szofer?
Wie lange läbt Si i de Schwiiz? Jak długo mieszka pan w Szwajcarii?
Ich läbe scho sibezg Jaare i de Schwiiz. Mieszkam w Szwajcarii od 17 lat.
Am Friitig gaa ich go Schii faare. W piątek jadę na narty.
Ich chauffe di nöi Ziitung. Kupuję tę nową gazetę.
Läbsch du i de Schwiiz? Mieszkasz w Szwajcarii?
Jaa, sit sibe-ne-vierzg Jaar z Züri. Tak, od 47 lat w Zurychu.
Ich gsee öies Buech. Widzę waszą książkę.
Du chauffsch s alti Huus. Kupujesz ten stary dom.
Öii Leereri isch guet. Wasza nauczycielka jest dobra.
Wonsch du z Basel? Mieszkasz w Bazylei?
Näi, sit drüü Jaar z Züri. Nie, od 3 lat w Zurychu.
Am Friitag chauffed mir öies Auto. W piątek kupujemy wasz samochód.

Uwagi: Dzięki słówkom poznanym w tej lekcji możemy zrobić małe zestawienie:

Znamy już wszystkie dni tygodnia:

• Me'e'ntig - poniedziałek
• Ziischtig - wtorek
• Mitwuch  - środa
• Dunschtig - czwartek
• Friitig - piątek
• Samschtig - sobota
• Suntig - niedziela
• (Wuchenände) - weekend

Poznaliśmy też wszystkie zaimki dzierżawcze (w Nominativ i Akkusativ, liczba pojedyncza):

ja: mój, moja, moje	min Maa	mini Frau	mis Chind
ty: twój, twoja, twoje	din Maa	dini Frau	dis Chind
on: jego	sin Maa	sini Frau	sis Chind
ona: jej	ire Maa	iri Frau	ires Chind
ono: jego	sini Maa	sini Frau	sis Chind
my: nasz, nasza, nasze	öise Maa	öisi Frau	öises Chind
wy: wasz, wasza, wasze	öie Maa	öii Frau	öies Chind
oni: ich	ire Maa	iri Frau	ires Chinf

Nadszedł czas, by przećwiczyć w praktyce zdobyte umiejętności:

W poniedziałek idę za zakupy.
Wasz dom jest piękny.
Mieszkam już w Szwajcarii 33 lata.
Moja nauczycielka w środy gotuje.
On kupuje tę interesującą książkę.
Jak długo już mieszkasz w Szwajcarii?
W piątek jadę szybkim pociągiem do pracy.
Stara gazeta jest nudna.
Widzę wasze mieszkanie.
(c.d.n)

 Lekcja 3.5

Piękna kobieta jeździ na nartach

Davos

Jak zwykle zaczynamy od nowych słówek:

Schii faare - jeździć na nartach
schwüme - pływać
mache - robić
schnäll - szybki
intressant - ciekawy
nöi - nowy
alt - stary
am Dunschtig - w czwartek
d Pfingschte - Zielone Świątki

A teraz zdania wraz z tłumaczeniem:

De alti Maa gaat go Schii faare. Stary mężczyzna jedzie na narty.

Di schööni Frau schwümt. Ta piękna kobieta pływa.

S chlii Chind  faart Welo. To małe dzieckojeździ na rowerze.

Ich gsee s nöi Auto. Widzę ten nowy samochód.
Was machsch am Pfingschtsuntig? Co robisz w niedzielę Zielonych Świątek?
Am Pfingschtme'e'ntig gaa ich go Schii faare. W poniedziałek Zielonych Świątek jadę jeździć na nartach.
Ich gaa mit em schnälle Zuug go schaffe. Jeżdżę do pracy szybkim pociągiem.
Mir woned a de nöie Straass. Mieszkamy na nowej ulicy.
Am Dunschtig gönd ir go Welo faare. W czwartek idziecie na rower.
S alti Buech isch intressant. Ta stara książka jest interesująca.

Uwagi:

• Jeśli przymiotnik stoi przed rzeczownikiem z rodzajnikiem określonym to zmienia mu się końcówka:
• W mianowniku i bierniku, niezależnie od rodzaju, przymiotnik dostaje końcówkę -i*: s schööni Mäitli, de alti Maa.
• W celowniku, niezależnie od rodzaju, przymiotnik dostaje końcówkę -e:  a de schööne Straass, mit em schnälle Auto.
• Rodzajnik d zmienia się w di przed przymiotnikiem: di alti Frau.

* Niektórzy też nie dodają żadnej końcówki, ale my w kursie konsekwentnie będziemy używać odmiany z -i.

Teraz czas na przećwiczenie zdobytych umiejętności:


Ta piękna kobieta widzi małe dziecko. D Frau gseet s chlii Chind.
Stary mężczyzna szuka tego nowego domu. De alti Maa sueched s nöi Huus.

W czwartki pływasz. Am Dunschtig schwümsch du.
Co robią państwo w niedzielę Zielonych Świątek? Was mached si am Pfingschtsunting?
Szukamy tej interesującej książki. Mir sueched s intresanti Buech.
Widzisz ten nowy dom, prawda? Gseesch du s nöi Huus, gäll.
Ta mała dziewczynka jest naprawdę piękna. S chlii Mäitli isch würkli schöön.
Wy jeździcie do pracy szybkim samochodem. Ir gönd mit em schnäle Auto go schaffe.
W poniedziałek Zielonych Świątek będę gotować. Am Pfingschtme'e'ntig chuche ich.
Nasze mieszkanie jest nowe. Öisi Wonig isch nöi.

Lekcja 3.4

Nasz samochód jest duży

Wystawa starych samochodów, Bazylea, 2009

Jak zwykle zaczynamy od nowych słówek:

groos - duży
chlii - mały
langwiilig - nudny
öise, öisi, öises - nasz, nasza, nasze
am Mittwuch - w środę
am Suntig  - w niedzielę
d Wonig - mieszkanie
schöön - piękny
würkli - naprawdę

A teraz te same słówka w przykładach:

Öises Auto isch groos. Nasze auto jest duże.

Mini Frau isch würkli schöön. Moja żona jest naprawdę piękna.

Am Mittwuch gaat d Sekrete'e'rin [tSekrete'e'rin] go poschte. W środy sekretarka chodzi na zakupy.

D Leereri suechet s Buech. Nauczycielka szuka książki.
S Buech isch langwiilig. Książka jest nudna.
Isch dini Wonig chlii? Czy twoje mieszkanie jest małe?
Ich gaa go wandere am Suntig. Idę na wycieczkę w niedzielę.
De Bueb isch chlii. Chłopiec jest mały.
Öisi Adrässe isch Bahnhofstraass 84 (vier-ed-achzg). Nasz adres to Bahnhofstrasse 84.
D Geertneri [gGeertneri] gseet s Mäitli. Ogrodniczka widzi tę dziewczynkę.
S Welo isch würkli guet. Ten rower jest naprawdę dobry.
Öise Schofföör tschuutet au. Nasz kierowca też gra w piłkę.

Wszystko jasne? Możemy więc od razu przejść do ćwiczeń. Pamiętajmy, że odpowiedzi są pisane białą czcionką, pokazują się po zaznaczeniu:

Moje mieszkanie jest naprawdę duże i piękne. Mini Wonig isch würkli groos und schöön.

Jestem z zawodu ogrodniczką. Ich bi Geertneri vo Pruef.

Mieszkamy w Zurychu, nasz adres to Rennweg 25. Mir woned z Züri, öisi Adrässe isch Rennwääg föif-e-zwänzg.

Twoja książka jest nudna. Dis Buech isch würkli langwiilig.
W niedzielę idziemy grać w piłkę. Am Suntig gönd mir go tschuute.
Idziesz do pracy we wtorek czy w środę? Du gassch go schaffe am Ziischtig oder am Mittwuch?
Nasz dom jest mały. Öises Huus isch chlii.
Mój mąż jest też nudny. Min Maa isch au langwiilig.

Moje dziecko jest chore

Braunwald

Na początek parę nowych słówek:

am Ziischtig - we wtorek
am Samschtig - w sobotę
chrank - chory
schlächt - zły, niedobry
sälte - rzadko
de Maaler - malarz
de Kunschtmaaler - artysta malarz
d Kunschtmaaleri [gKunschtmaaleri] - malarka

A teraz poznane słowa w zdaniach:

De Maaler gaat am Ziischtig go schaffe. Malarz będzie pracować we wtorek.
De Kunchtmaaler isch schlächt. Ten malarz jest zły.
Mis Chind isch chrank. Moje dziecko jest chore.
Am Samschtig gönd mir go wandere. W sobotę idziemy na wycieczkę.
Ir choched sälte. Wy rzadko gotujecie.
Dini Frau isch Kunschtmaaleri vo Pruef. Twoja żona jest z zawodu malarką.

Uwagi:

• Jeśli przymiotnik występuje samodzielnie (np. po  jest), to się nie odmienia, tylko zawsze jest w formie podstawowej.
• Zwykle aby z nazwy zawodu dla mężczyzny utworzyć jej kobiecy odpowiednik, dodaje się na końcu -i. Niektórzy stosują końcówkę -in. W większości przypadków obie są dobre, ale my będziemy konsekwentnie stosować tę pierwszą wersję.
• Jeśli rzeczownik zaczyna się na K, to stojący przed nim rodzajnik d zmienia się w g i zlewa w jedno z rzeczownikiem - tego g praktycznie nie czytamy.

A teraz ćwiczenia pozwalające utrwalić zdobyte umiejętności:

Malarka jest dobra. D Kunschtmaaleri [gKunschtmaleri] isch guet.
W sobotę żegluję.  Am Samschtig sägle ich.
Nauczyciel jest chory. De Leerer isch chrank.
W poniedziałek i we wtorek idę do pracy. Am Me'e'ntig und am Ziischtig gaa ich go schaffe.
Jego książka jest zła. Sis Buech isch schlächt.
Malarz rzadko biega. De Maaler tschoget sälte. / De Maaler gaat sälte go tschoge.

Lekcja 3.2

W weekend będę żeglować

Jezioro Zuryskie

Nowy tydzień zaczniemy od nowych słówek:

am Me'e'ntig- w poniedziałek
am Wuchenändi - w weekend
wandere - wędrować
sägle - żeglować
mis/dis - moje / twoje
s Huus - dom
s Buech - książka
de Schofföör - szofer
d Sekrete'e'rin [tSekrete'e'rin] - sekretarka

A teraz te słówka użyte w zdaniach:

Sini Hobi sind wandere und sägle. Jego hobby to wędrowanie i żeglowanie.
Am Me'e'ntig gaa ich go poschte. W poniedziałek pójdę na zakupy.
Mis Chind wanderet am Wuchenändi. Moje dziecko w weekend idzie na wycieczkę.
De Leerer sägelet zimli vil. Nauczyciel całkiem sporo żegluje.
Ich sueche mis Buech. Szukam mojej książki.
Mini Frau isch Sekrete'e'rin [tSekrete'e'rin] vo Pruef. Moja żona jest z zawodu sekretarką.
De Schofföör schaffet am Wuchenändi. Kierowca pracuje w weekend.
Das isch mis Huus. To jest mój dom.
Min Maa sägelet am Me'e'ntig. Mój mąż w poniedziałek żagluje.

Uwagi:

• W szwajcarskim nie ma specjalnego czasu przyszłego. Używa się po prostu teraźniejszego wraz z określeniem czasu.
• Wyrażenie gaa ... go można używać do podania planów, zamiarów.
• de Maa oprócz mężczyzna znaczy też mąż, d Frau - żona.
• Jeśli wyraz rodzaju żeńskiego zaczyna się od S, to rodzajnik d zmienia się w t i w efekcie czytamy ts = z. Pamiętajmy, że szwajcarską literę z czytamy jak polskie c!

Pora na samodzielne tłumaczenie na szwajcarski:

W weekend będę żeglować. Am Wuchenändi gaa ich go sägle.
Mój mąż jest nauczycielem z zawodu. Min Maa isch Leerer vo Pruef.
Moje dziecko chętnie gra w piłkę. Mis Chind tschuttet ge'e'rn.
Dzień dobry! Czy państwo idą w weekend na wycieczkę (wędrować)? Grüezi, mitenand! Gönd si go wandere am Wuchenändi?
Mój szofer całkiem sporo żegluje. Min Schofföör säglet zimli vil.
Widzę twój dom. Ich gsee dis Huus.
Sekretarka szuka książki. D Sekrete'e'rin [tSekrete'e'rin] suechet s Buech.

 Lekcja 3.1

Dzień dobry!

Pelikanstrasse, Zurych

Dziś powitania po szwajcarsku - czyli coś, z czym z pewnością stykasz się na co dzień mieszkając w Zurychu.

Uniwersalne powitanie, do jednej osoby:

Grüezi! Dzień dobry! 

Uniwersalne powitanie, stosowane w stosunku do dwóch lub więcej osób. Powiedzenie samego Grüezi! np. do pary jest trochę niegrzeczne, to tak jakbyś nie zauważał tej drugiej osoby:
Grüezi mitenand! Dzień dobry! Dzień dobry wszystkim! 

Pozdrowienia zależne od pory dnia:
Guete Morge! Dzień dobry! (rano, przed 11:00)
Guete-n-Aabig! Dobry wieczór! (po południu i wieczorem, po 17:00)

Nieformalne pozdrowienie:
Sali! Cześć!
Hoi! Cześć! 


Pora na ćwiczenie podsumowujące zdobyte w tym tygodniu umiejętności:

Cześć! Mam na imię Monika. Sali! / Hoi! Min Name-n-isch Monika.
Mieszkam w Zurychu. Ich wone z Züri.
Dzień dobry państwu. Szukamy roweru. Grüezi mitenand! Mir sueched s Welo.
Mój adres to Bahnhofstrasse 85. Mini Adrässe-n-isch Bahnhofstraas föif-ed-achzg.
Pracuję w Bazylei. Ich schaffe z Basel.
Chłopiec widzi tramwaj. De Bueb gseet s Tram.
Przeważnie jeżdżę pociągiem do prcy. Ich gaa mäischtens mit em Zuug go schaffe.
Ty jeździsz do pracy autobusem podmiejskim. Du gaasch mit em Poschtauto go schaffe.
Dobry wieczór. Idzie pan biegać? Guete-n-Aabig. Gönd Si go tschoge?
To jest pan Müller. Das isch de Herr Müller.
Kobieta również nazywa się Müller. D Frau [pFrau] häisset au Müller.
Wy mieszkacie na Füsslistrasse 26.  Ir woned a de Füsslistraas sachs-e-zwänazg.
On czasem jeździ na zakupy rowerem. Er gaat öppedie mit em Velo go poschte.
Jego hobby to jazda na rowerze i gotowanie. Sini Hobi sind Welo faare und choche.
My chętnie uprawiamy jogging i gramy w piłkę. Mir tschogged und tschuuted ge'e'rn.
Dziewczynka nazywa się Anja. S Mäitli häisset Anja.
Anja całkiem sporo dzierga. Anja lismet zimli vil.
Fiona mieszka na Edisonstrasse 57. Fiona wont a der Edisonstraas sibe-ne-füfzg.

Lekcja 2.4

Wniebowstąpienie

Locarno, sanktuarium Madonna del Sasso

Dziś w Zurychu dzień wolny od pracy, więc żadnej lekcji nie będzie. Dzisiaj świętujemy Wniebostąpienie. Świetna okazja, żeby wyjaśnić różnicę między szwajcarskim a niemieckim!

W niemieckojęzycznej części Szwajcarii językiem urzędowym jest standardowy niemiecki (Hochdeutsch). Na co dzień rodowici mieszkańcy tego kraju posługują się lokalnymi dialektami. Dialekty te różnią się między sobą dość mocno, inaczej brzmi "szwajcarski" z Berna, Bazylei czy Zurychu. A z Wallis - ho, ho! Jeszcze inaczej. Różnice dotyczą wymowy, słownictwa i gramatyki (odmiana, rodzajniki, szyk zdania) - czyli są naprawdę spore. Szwajcar z Berna jest (chyba) w stanie porozumieć się z Zuryszaninem, ale nie będzie umiał ot, tak od razu mówić w zuryskim dialekcie.

W tym kursie mówiąc o szwajcarskim zawsze mam na myśli dialekt używany w Zurychu i okolicy. To oczywiście uproszczenie i warto o tym pamiętać - ale ułatwia życie.

A jak mocno różni się szwajcarski od standardowego niemieckiego? Mam przed sobą dobry podręcznik do nauki szwajcarskiego, napisany przy założeniu, że czytelnik posługuje się biegle standardowym niemieckim. Format A4, 350 stron plus dodatkowo klucz do ćwiczeń. Hmmm. Mniej więcej takiej samej grubości jest podręcznik do nauki chińskiego na poziomie podstawowym (komunikatywnym). Ja bym się pokusiła o wniosek, że znajomość niemieckiego nie ułatwia płynnego porozumiewania się po szwajcarsku aż tak mocno :)

Przy okazji warto pamiętać, że standardowy niemiecki używany w Szwajcarii różni się od tego używanego w Niemczech. Jakie są różnice? W pisowni nie używa się w ogóle litery ß, zawsze zastępuje się ją przez ss (np. ch: Strasse, de: Straße). Poza tym wiele słów z dialektu przeniknęło do oficjalnego języka - das Velo, das Tram, der Töff (de: der Fahrrad, die Straßenbahn, der Motorrad) - żeby podać tylko przykłady spośród już poznanych słów. Podobnie ma się sprawa z nazwą dzisiejszego święta. Szwajcarskie Wniebowstąpienie (die Auffahrt, a w dialekcie: d Uuffert) w Niemczech oznacza podjazd, rampę - co nieodmiennie śmieszy znanych mi Niemców pracujących w Zurychu - dla nich to święto nazywa się Christi Himmelfahrt.

A więc - miłego podjazdu, moi mili!

Radio 24

Na początku, zanim zapoznasz się z dzisiejszą lekcją, chciałam polecić posłuchanie jednej z zuryskich rozgłośni, Radia 24, 102.8 FM Züri. Dlaczego akurat tej? Bo powtarzana co chwila nazwa radiostacji pomoże w utrwaleniu prawidłowej wymowy liczb - czyli tego, co będziemy dziś ćwiczyć.

A więc - ciąg dalszy liczenia po szwajcarsku:

20	zwänzg	21	äin-e-zwänzg
30	driissg	32	zwäi-e-driissg
40	vierzg	43	drüü-e-vierzg
50	füfzg	54	vier-e-füfzg
60	sächzg	65	föif-e-sächzg
70	sibezg	76	sächs-e-sibezg
80	achzg	87	sibe-ned-achzg
90	nüünzg	98	acht-e-nüünzg
100	hundert	109	hundert-nüün
200	zwäi hundert

A teraz jeszcze kilka przykładów czytania liczb po szwajcarsku:

57 sibe-ne-füfzg
32 zwäi-e-driisg
48 acht-e-vierzg
26 sächs-e-zwänzg
91 äin-e-nüünzg
27 sibe-ne-zwänzg
64 vier-e-sächzg
83 drüü-ed-achzg
75 föif-e-sibezg
89 nüün-ed-achzg

Uwagi:

• Odwrotnie niż w polskim, najpierw podajemy jedności, a potem dziesiątki.
• Jedności oddzielamy od dziesiątek spójnikiem e:
• oddzielanie części liczebnika to moja własna inicjatywa - taki sposób zapisu wydaje mi się bardziej czytelny. Jednak większość źródeł pisze liczebniki łącznie, na wzór niemiecki.
• po 7, sibe, dodajemy dodatkowo -n, np. sibe-ne-driisg.
• przed 80, achzg, dodajemy dodatkowo d-, np. vier-ed-achzg. 

 No to pora na ćwiczenie podsumowujące. Czytamy po szwajcarsku:

75 föif-e-sibezg
23 drüü-e-zwänzg
84 vier-ed-achzg
62 zwäi-e-sächzg
19 nüünzä
72 zwäi-e-sibezg
46 sächs-e-vierzg
38 acht-e-driisg
15 füfzä
57 sibe-ne-füfzg
98 acht-e-nüünzg

Lekcja 2.3

Jeżdżę rowerem do pracy

Zurych

Jak zwykle - nowe słówka:

schaffe - pracować
poschte -robić zakupy
s Tram - tramwaj
s Poschtauto - autobus podmiejski (PostAuto)
de Töff - motocykl
s Welo - rower
de Zuug - pociąg
mäischtens - przeważnie
de Leerer - nauczyciel
öppedie - czasem
d Apiteegegeri - aptekarka
de Geertner - ogrodnik

A teraz kolej na zdania, w których oprócz powyższych słówek poznamy też jeden bardzo pożyteczny zwrot:


Ich gaa go schaffe. Idę do pracy. (Idę pracować.)
Gaasch du go poschte? Idziesz na zakupy? (Idziesz robić zakupy.)
Wie gaasch du go schaffe? Jak jeździsz do pracy?
Ich gaa mit em Zuug go schaffe. Jeżdżę pociągiem do pracy.
De Leerer gaat öppedie mit em Poschtauto go poschte. Nauczyciel czasem jeździ autobusem na zakupy.
D Apiteggeri schafft z Basel. Aptekarka pracuje w Bazylei.
Mir sueched de Geertner. Szukamy ogrodnika.
Mir gönd mäischtens mit em Welo go schaffe-n-und go poschte. Przeważnie jeździmy rowerem do pracy i na zakupy.
De Puur gaat öppedie mit em Töff go schaffe. Rolnik czasem jeździ motocyklem do pracy.
De Leerer gaat go tschuute. Nauczyciel idzie grać w piłkę.


Uwagi:

• Aby po szwajcarsku powiedzieć, że idziemy lub jedziemy coś zrobić, używany jest zwrot: gaa ... go. Go + bezokolicznik występuje na końcu zdania.
• W szwajcarskim jest tylko jeden czas teraźniejszy (w trybie oznajmującym). Ich gaa go schaffe może, w zależności od kontekstu, znaczyć zarówno Jeżdżę do pracy jak i Jadę (teraz) do pracy.
• Czasownik iść (gaa) jest nieregularny. Odmienia się następująco:
• ich gaa
• du gaasch
• er/si/es gaat
• mir/ir/si gönd
• Jeśli w piśmie występuje zlepek "st", i to na dowolnej pozycji, to czytamy go w szwajcarskim jak polskie "szt", np: Post to po szwajcarsku Poscht, PostAuto - Poschtauto.

Czas na ćwiczenia podsumowujące wszystkie zdobyte wiadomości:

Jeżdżę tramwajem do pracy. Ich gaa mit em Tram go schaffe.
Czy idziesz pobiegać? Gaasch du go tschoge?
Ogrodnik przeważnie jeździ do pracy na motorze. De Geertner gaat mäischtens mit em Töff go schaffe.
Nauczyciel pracuje w Zurychu. De Leerer schaffet z Züri.
Moje hobby to zakupy i gotowanie. Mini Hobi sind poschte und choche.
Mieszkacie w Bazylei i jeździcie pociągiem na zakupy. Ir woned z Basel und gönd mit em Zuug go poschte.
On czasem gotuje. Er chochet öppedie.
Chętnie robisz zakupy. Du poschtisch ge'e'rn.

Ćwiczenie dodatkowe: jeśli zdarzy ci się jechać tramwajem w Zurychu, to policz, ile razy ktoś zawiadamia rozmówcę przez komórkę, że jedzie na zakupy albo do pracy :)

Lekcja 2.2

Chłopiec czy dziewczynka?

Jungfraujoch

Zapoznaj się z nowymi słówkami:

s Chind - dziecko
s Mäitli - dziewczynka
d Frau [pFrau] - kobieta
de Maa - mężczyzna
de Bueb - chłopiec
gsee - widzieć
sueche - szukać
au - też


A teraz te same słówka użyte w zdaniach:

De Maa wont z Züri. Mężczyzna mieszka w Zurychu.
Ich wone-n-au z Züri. Ja też mieszkam w Zurychu.
Ich gsee de Bueb. Widzę chłopca.
S Mäitli häisst Lisa. Dziewczynka ma na imię Lisa.
Er gseet d Frau [pFrau]. On widzi kobietę.
Ich bi der Andreas. Jestem Andreas.
Ich wone a de Bahnhofstrass 10 (zää). Mieszkam na Bahnhofstrasse 10.
De Bueb chocht. Chłopiec gotuje.
Du wonsch a der Ackerstrass 13 (drizä). Mieszkasz na Ackerstrasse 13.
Ich sueche s Mäitli. Szukam tej dziewczynki.
S Mäitli tchuutet und tchogget au. Dziewczynka grywa w piłkę i też biega.
Er wont am Rennwääg 19 (nüünzä). On mieszka na Rennweg 19.
Du suechsch de Maa. Szukasz tego mężczyzny.


Pora na podsumowanie deklinacji rzeczowników z rodzajnikiem określonym.

Nominativ	de Maa	d Frau	s Chind
Akkusativ	de Maa	d Frau	s Chind
Dativ	em Maa	de Frau	em Chind

Uwagi:

• Nie, to nie pomyłka. Biernik kogo? co? (Akkusativ) ma dokładnie taką samą formę, jak mianownik (Nominativ).
• Przypadek jest określany wyłącznie przez rodzajnik, rzeczownik ma zawsze taką samą formę.
• Z celownikiem (pełniącym jednocześnie funkcję miejscownika) komu? czemu? / na kim? na czym? (Dativ) już się spotkaliśmy przy podawaniu miejsca zamieszkania, w połączeniu z przyimkiem a (na): a de Bahnhofstraas, am (= a em) Rennwääg.
• Rodzajnik de (we wszystkich użyciach) przyjmuje formę der przed rzeczownikiem zaczynającym się od samogłoski: Ich bi der Andreas, Ich wone-n-a der Ackerstraas.
• Genitivu (cokolwiek to by miało znaczyć) nie ma. To już wszystkie przypadki. Proste, nie?

A teraz czas na ćwiczenie podsumowujące:

Jestem Anja. Ich bi d Anja.
Widzimy Ursa. Mir gseend der Urs.
Chłopiec całkiem sporo biega. De Bueb tschoget zimli vil.
Mieszkam na Erikastrasse 17. Ich wone-n-a der Erikastraass 17 (sibezä).
Kobieta dosyć dobrze dzierga. D Frau [pFrau] lismet zimli guet.
Mężczyzna szuka tego chłopca. De Maa suecht de Bueb.
Studentka też mieszka w Bazylei. D Studäntin wont au z Züri.
Widzicie tę kobietę i tego mężczyznę. Ir gseend d Frau [pFrau] -n-und de Maa.
Chłopiec i dziewczynka widzą inżyniera. De Bueb und s Mäitli gseend der Inscheniöör.
Rolnik nie mieszka w Zurychu. De Puur wont nöd z Züri.

Lekcja 2.1

Mieszkam w Zurychu

Jak zwykle zaczynamy od nowych słówek:

wone - mieszkać
häisse - nazywać się, mieć na imię
studiere - studiować
ge'e'rn - chętnie
gäll - nieprawdaż
zimli - dosyć, całkiem
vil - dużo
guet -dobrze

Ich häisse Sonja. Mam na imię Sonja.
Ich wone z Züri. Mieszkam w Zurychu.
Mir woned z Basel. Mieszkamy w Bazylei.
Er wont a de Bahnhofstrasse 5 (föif). On mieszka na Bahnhofstrasse 5.
Wie häissisch? Jak się nazywasz?
Lismisch du ge'e'rn? Czy chętnie dziergasz?
Woned Si z Lausanne [Losan]? Czy pani mieszka w Lozannie?
Mir tschogged zimli vil. Całkiem sporo biegamy.
Du luegisch Fe'e'rnsee. Oglądasz telewizję.
Er tschuutet zimli guet, gäll. On całkiem nieźle gra w piłkę, nieprawdaż?
Du studiersch z Züri. Studiujesz w Zurychu.
Ir studiered a de Universitätstrass. Studiujecie na Universtätstrasse.
Ich wone-n-am Amselwääg 3 (drüü). Mieszkam na Amselweg 3.
Ich choche ge'e'rn. Chętnie gotuję.


Uwagi na temat wymowy:

• e'e' czytamy jak długie, szerokie "e"
• st czytamy tak samo jak w niemieckim, czyli jak polskie "szt"

Pora nauczyć się odmiany czasowników innych niż być. Na szczęście jest bardzo prosta:

ich  faare, studiere, wone, lisme, tschuute, luege

du faarsch, studiersch, wonsch, lismisch, tschuutisch, luegisch

er/si/es faart, studiert, wont, lismet, tschuutet, lueget

mir/ir/si/Si faared, studiered, woned, lismed, tschuuted, lueged

Innymi słowy, czasownik w poszczególnych osobach może przyjmować następujące końcówki:

ich -e

du -sch, -isch

er -t, -et

mir -ed

ir -ed

si -ed

• Do pierwszej grupy (-sch, -t) m.in. należą czasowniki zakończone na -iere
• Do drugiej grupy (-isch, -et), m.in. czasowniki zakończone na -me, -te, -ge.

Poćwiczmy tłumacząc następujące zdania:

Jak pan się nazywa? Wie häissed Si?
Nazywam się Meier. Ich häisse Meier.
Czy chętnie uprawiasz jogging? Tschoggisch ge'e'rn?
Mieszkam w Zurychu. Ich wone z Züri.
Sonja studiuje w Bazylei. Sonja studiert z Basel.
Mieszkasz na Rennweg 14. Du wonsch am Rennwääg vierzä.
Czy mieszkacie w Lucernie? Woned ir z Luzern?
Wy gracie całkiem sporo w piłkę, prawda? Ir tschuuted zimli vil, gäll.
Ona chętnie robi na drutach. Si lismet ge'e'rn.
Czy nazywasz się Rusterholz? Häissisch du Rusterholz?
Mieszkam na Bahnhofstrasse 9. Ich wone-n-a de Bahnhofstrass nüün.

Jakie ma pan hobby?

Na początek parę przydatnych słówek:

Ire/Iri - pana/pani
ire/iri - jej
sin/sini - jego
Hobi - hobby
tschoge - biegać (uprawiać jogging)
Welo faare - jeździć na rowerze
tschuute - grać w piłkę nożną
choche - gotować
lisme - dziergać, robić na drutach
Fe'e'rnsee luege - oglądać telewizję
mir - my

Wie isch Ire Name? Jak ma pan na imię?
Min Name-n-isch Ruedi. Mam na imię Ruedi.
Sind Si de Herr Meier? Czy jest pan panem Meier?
Näi, ich bi nöd de Herr Meier. Nie, nie jestem panem Meier.
Wie isch Iri Adrässe? Jaki jest pana adres?
Mini Adrässe isch Edisonsstraass 15 (füfzä). Mój adres to Edissonstrasse 15.
Was sind dini Hobi? Jakie masz hobby?
Mini Hobi sind tschuute und Welo faare. Moje hobby to gra w piłkę i jazda na rowerze.
Dini Hobi sind lisme und choche. Twoje hobby to dzierganie i gotowanie.

Was sind ir vo Prueff? Kim jesteście z zawodu?
Mir sind Puur vo Prueff. Jesteśmy rolnikami z zawodu.
Iri Hobi sind Feernsee luege und tschoge. Pana hobby to oglądanie telewizji i jogging.
Er isch Inscheniöör vo Prueff und sini Hobi sind choche und tschuute. On jest z zawodu inżynierem a jego hobby to gotowanie i piłka nożna.

W tej i poprzedniej lekcji pojawiły się różne formy czasownika być. Pora na podsumowanie jego odmiany w czasie teraźniejszym:

ich bi

du bisch

er/si/es isch

mir/ir/si/Si sind

Uwagi:

• Zaimek du (ty) w pytaniach można pominąć, np. Was bisch vo Prueff? W pozostałych osobach zaimek jest konieczny.
• W liczbie mnogiej czasownik brzmi tak samo we wszystkich osobach. Dotyczy to wszystkich czasowników, nie tylko być.
• My po szwajcarsku to mir, czyli trochę inaczej niż w niemieckim.
• Czasowniki w bezokoliczniku kończą się na -e (a nie na -en, jak w niemieckim).

Pora na ćwiczenie powtórkowe:
 
Jaki jest pani zawód? Was isch Ire Prueff?
Jestem studentką. Ich bi Studäntin vo Prueff.
Kim jest pan z zawodu? Was sind si vo Prueff?
Jakie ma pan hobby? Was sind Iri Hobi?
Ona ma na imię Heidi a jej hobby to dzierganie i jogging. Ire Name-n-isch Heidi und iri Hobi sind lisme und tschoge.
To jest pan Hueber. Das isch de Herr Hueber.
Jego adres to Bederstrasse 17. Sini Adrässe-n-isch Bederstraass sibezä.
Jego hobby to jazda na rowerze i gotowanie. Sini Hobi sind Welo faare und choche.
Nie, je jestem Hansem. Näi, ich bi nöd de Hans.
Moje hobby to oglądanie telewizji i gra w piłkę. Mini Hobi sind Feernsee luege und tschuute.

Jak masz na imię?

Na początek parę nowych słówek:

de Name - imię
de Prueff - zawód
d Adrässe -adres
d Straass - ulica
de Wääg - droga
min /mini - mój/moja
din/dini - twój/twoja 
de Inscheniöör - inżynier 
de Puur - rolnik
d Püürin - gospodyni wiejska 
d Studäntin - studentka


A teraz te słówka w prostych zdaniach. Przeczytaj uważnie wraz z tłumaczeniem:

Wie isch din Name, bitte? Jak masz na imię/nazwisko? 
Min Name-n-isch Müller. Nazywam się Müller. 
Min Name-n-isch Lisa. Mam na imię Lisa. 
Bisch du de Hans? Czy ty jesteś Hans?
Ja, ich bi de Hans. Tak, ja jestem Hans.
Bisch du d Lisa? Czy ty jesteś Lisa?
Näi, ich bi nöd d Lisa. Nie, nie jestem Lisą.
Isch daas de Herr Müller? Czy to pan Müller?
Ja, das isch de Herr Müller. Tak, to pan Müller.
Isch daas d Frau [pFrau] Müller? Czy to pani Müller?
Näi, ich bi nöd d Frau [pFrau] Müller. Nie, nie jestem panią Müller.

Wie isch dini Adrässe? Jaki jest twój adres?
Mini Adrässe-n-isch Banhofstraas 7 (sibe). Mój adres to Banhofstrasse 7.
Dini Adrässe-n-isch Rennwääg 16 (sächzä). Twój adres to Rennweg 16.

Was isch din Prueff? Jaki jest twój zawód?
Min Prueff isch Inscheniöör. Mój zawód: inżynier.
Was bisch vo Prueff? Kim jesteś z zawodu?
Ich bi Püüri vo Prueff. Jestem gospodynią wiejską z zawodu.
Du bisch Studäntin vo Prueff. Jesteś studentką.
Dini Prueff isch Puur. Twój zawód to rolnik.

Uwagi:

• Pamiętajmy, że Wie? (jak?) czytamy wymawiając wszystkie trzy głoski: w-i-e.
• Zapis "sch" czytamy "po niemiecku", czyli jak polskie "sz".
• Imiona i nazwiska poprzedzamy rodzajnikiem, tak jak zwykłe rzeczowniki. Rodzajowi męskiemu odpowiada rodzajnik określony de, żeńskiemu d.
• Rodzajnik określony żeński d jest różnie wymawiany w zależności od tego przed jaką głoską stoi, ale zawsze "zlewa się" z rzeczownikiem Np. przed "f" d wymawiamy jak "p", pFrau. Ta forma w zapisie będzie się pojawiała w nawiasie.
• Jeśli słowo kończy się na samogłoskę, a kolejne na samogłoskę zaczyna, wstawia się pomiędzy nie głoskę "n": Min Name-n-isch..., Mini Adrässe-n-isch... . Wyjątek: po mini/dini nie wstawiamy "n". 

Przetłumacz na szwajcarski (odpowiedź jest podana białą czcionką, zaznacz fragment za zdaniem, żeby ją zobaczyć):

Kim jesteś z zawodu? Was bisch vo Prueff?
Mój adres to Löwenstrasse 13. Mini Adrässe isch Löwenstraass drizä.
Jestem rolnikiem z zawodu. Ich bi Puur vo Prueff.
Jak się nazywasz? Wie isch din Name, bitte?
Jestem Anja. Ich bi dAnja.
Czy to jest pani Rusterholz? Isch daas d Frau (pFrau) Rusterholz?
Twój adres to Panoramaweg 19. Dini Adrässe-n-isch Panoramawääg nüünzä.
Tak, to jest pan Guggenheim. Ja, das isch de Herr Guggenheim.
Nie, ja nie jestem Greta. Näi, ich bi nöd d Greta [gGreta].
Twój zawód to studentka. Din Prueff isch Studäntin.
Mam na imię Daniel. Min Name-n-isch Daniel.
Jesteś inżynierem z zawodu. Bisch Inscheniöör vo Prueff.

Raz, dwa, trzy

Na tej lekcji nauczymy się liczyć. Na razie do dwudziestu:

1 äis                     11 elf
2 zwäi                  12 zwölf
3 drüü                  13 drizä
4 vier                    14 vierzä
5 föif                     15 füfzä
6 sächs                16 sächzä
7 sibe                   17 sibezä
8 acht                   18 achzä
9 nüün                 19 nüünzä
10 zää                  20 zwänzg


W moich lekcjach przyjęłam taką samą pisownię (będącą zarazem transkrypcją wymowy), jaka jest używana w podręczniku http://www.zuerich-deutsch.ch/

Uwagi na temat zapisu wymowy:

• ä czytamy jak szerokie a (nie jak e!)
• ü czytamy tak, jak niemieckie ü
• ie czytamy "po polsku", t.j. i-e, wymawiając obie głoski
• jeśli samogłoska jest podwojona, to czytamy ją dłużej
• z czytamy tak jak w niemieckim, czyli jak polskie "c"

Przeczytaj cyfra po cyfrze kody poniższe kody pocztowe (odpowiedź jest napisana białą czcionką, zaznacz fragment za pytaniem, żeby ją zobaczyć):

8001 (Zürich Kreis 1) acht null null äis
8057 (Zürich Oerlikon) acht null föif sibe
6003 (Luzern) sächs null null drüü
4031 (Basel Universitätsspital) vier null drüü äis
2740 (Moutier) zwäi sibe vier null
5600 (Lenzburg) föif sächs null null
9050 (Appenzell) nüün null föif null
3960 (Corin-de-la-Crête) drüü nüün sächs null

I jeszcze liczby od 10 do 20, tłumaczymy na szwajcarski:

czternaście vierzä
siedemnaście sibezä
trzynaście driizä
piętnaście füfzä
osiemnaście achzä
dwanaście zwölf
dziewiętnaście nüünzä
dziesięć zää
dwadzieścia zwänzg
jedenaście elf
szesnaście sächzä